خیزش شدید گردوغبار که دیروز علاوه بر تهران بخش‌های غربی و شمالی کشور را درنوردید، اگرچه نخستین موج ریزگرد با آغاز همزمان فعالیت کانون‌های داخلی و خارجی است، اما آخرین آن نخواهد بود و طی سال‌جاری باید منتظر موج‌های متعدد ریزگردی باشیم.
همشهری: خیزش شدید گردوغبار که دیروز علاوه بر تهران بخش‌های غربی و شمالی کشور را درنوردید، اگرچه نخستین موج ریزگرد با آغاز همزمان فعالیت کانون‌های داخلی و خارجی است، اما آخرین آن نخواهد بود و طی سال‌جاری باید منتظر موج‌های متعدد ریزگردی باشیم. براساس اعلام ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار،گردوغبار هفته اخیر کشور، ناشی از شکل‌گیری جبهه‌های گردوغبار بین 2کشور سوریه و عراق است. در فاصله کمی از محل خیزش این موج از گردوغبار، سد «ایلیسو» در جنوب شرق ترکیه قرار دارد که 24آبان سال گذشته افتتاح شد تا جلوی جاری شدن ۴۳میلیارد مترمکعب آب را در بستر دجله و فرات بگیرد. بنابراین ریزگردهای اخیر ایران که نیمی از کشور را در بر گرفته است، نخستین محصول احداث سد بزرگ ترکیه است. براساس رهگیری نقشه ریزگردها در سایت جهانی بارسلون، توده گردوغبار اخیر، ابتدا بخش‌های زیادی از عراق و سوریه را در برگرفت و بعد وارد ایران شد. جریانات جوی که طی دهه اخیر در اثر تغییر اقلیم به‌وجود آمده بخشی از عوامل این وضعیت است و خشکیدگی مناطق غربی عراق، به‌ویژه استان الانبار و رهاشدگی اراضی کشاورزی و کمبود آب در این کشور در پی احداث سد ایلیسو، عامل دیگر هجوم ریزگردهاست. نقشه‌های هواشناسی نیز نشان می‌دهد منشأ بخشی از ریزگردهای اخیر داخلی است، اما موج اصلی ناشی از هجوم ریزگرد عربی است. ظهر دیروز اما شاخص آلودگی هوا در ساعاتی از بعد از ظهر تهران به 491 رسید.
پیش‌بینی‌ها
سازمان هواشناسی پیش بینی کرده است گرد و خاک تا نیمه هفته طی 2موج در برخی استان‌های کشور ادامه می‌یابد. مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا نیز اعلام کرد،در پی شکل‌گیری کانون‌های محلی ریزگرد در تهران، سمنان و قم که دیروز موجب آلوده شدن هوای هر 3 استان شد، از بامداد شنبه، موج جدید گردوغبار که در سوریه و عراق شکل گرفت را به شهرهای شمالی کشور رساند و تا ظهر امروز، نیمه شمالی کشور را به‌طور کامل فرا می‌گیرد. براین اساس اگرچه امروز در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و غرب کردستان رگبار باران و برای استان‌های خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی، تهران و گلستان رگبار پراکنده پیش‌بینی شده، اما وسعت ریزگردها چنان زیاد است که تا نیمه شب امروز، آلودگی هوا ادامه می‌یابد. طی 3روز آینده نیز در غالب نقاط کشور در برخی ساعات وزش باد شدید رخ می‌دهد که وقوع گردوغبار در استان‌های غرب، جنوب غرب و مرکز را تشدید می‌کند.
کانون‌های ریزگردی
هم‌اکنون وسعت مناطق غبارخیز داخلی ایران 35میلیون هکتار است که در 23استان پراکنده شده و هر سال 4میلیون‌و230هزار تن گردوغبار از آن بر می‌خیزد. از سویی کانون گردوغبارها با منشاخارجی عددی در حدود 270میلیون هکتار است که 7برابر کانون‌های داخلی است و میزان غبارخیزی آنها 180میلیون تن در هر سال است. این رقم در پی آغاز بهره‌برداری سد ایلیسوی ترکیه طی 6ماه اخیر، به‌زودی افزایش بیشتری خواهد یافت و مناطق بیشتری از بستر دجله و فرات خشک خواهد شد.
اما دیروز در پی فروکش کردن ریزگردهای داخلی، ریزگردهای عربی تا تهران پیشروی کردند. در این‌باره مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی با تحلیل داده‌های گردوغباری که سال1400 تهران را درنوردید، اعلام کرد، وسعت کانون‌های تولید گردوغبار در تهران 700 کیلومترمربع است. نمونه‌گیری و تحلیل‌گردوغبار برخی مناطق تهران نشان می‌دهد که این ذرات ترکیبی از رس، فلزات سنگین همچون اکسید آهن، سیمان و آلاینده‌های ناشی از سوختن زباله، پلاستیک و پسماندهای عفونی است. یکی از خطرناکترین کانون‌های تولید ریزگرد تهران نیز در 20کیلومتری ورامین قرار دارد که وسعت آن به‌علت خشکسالی و افزایش فرسایش خاک، در حال افزایش است. همچنین سایر کانون‌های تهران نیز افزایش خواهد یافت. طی سال‌های اخیر شهرهای استان خوزستان، به‌علت خشک شدن بستر تالاب هورالعظیم و رود کارون با ریزگرد مواجه شدند و این وضع در اصفهان نیز با خشک شدن بستر زاینده رود ایجاد شد اما کانون‌های ریزگردی تهران بر اثر فرسایش خاک که حاصل چاه‌های متعدد آب غیرمجاز است، شکل گرفته و این وضع هر سال افزایش می‌یابد.