گدام که بعضی گدان و به پارسی پلاس و یا همان سیاه چادر بخشی از فرهنگ و تاریخ مردم بلوچ در نقاط مختلف کشور و از جمله منطقه خاش و سیستان و بلوچستان بوده، که امروزه تقریبا تحت تاثیر شهرنشینی در حال نابودی و فراموشی است.
شاید این مسکن عشایر بلوچ در گذشته نه چندان دور را فقط در ایام نوروز در ورودی بعضی شهرهای بلوچستان می بینیم.
و هر مسافری را کنجکاو تا لحظه ای درنگ و در سایه گدام بنشیند و شاید بدون اینکه از گذشته و تاریخ گدام و گدام نشینان اطلاعاتی کسب کند به راه خویش ادامه دهد.
اما باید دانست گدام تنها یک سرپناه سنتی و بومی برای ما نبوده، بلکه نمادی از خودکفایی در شرایط سخت زندگی، تلاش، زندگی با صفا و صمیمیت و کسب روزی حلال و پاک بوده است.
گرچه امروز گدام جاذبه ای برای گردشگران و مسافران نوروزی است ولی حکایتهای فراوان از مردمی دارد که سالهای سال در گوشه ایی از کویر با عزت و کرامت و در آرامش و صلح وصفا در سایه ی گدام زندگی کردند و در گدام بود که واژه های فرموش شده (حشر، پتر، کاسه و باجی، عهد و کلام، بجار، زحم و کپن، میار و میار جلی و....در یک کلام صداقت و انسانیت معنی پیدا می کرد.
گدام هرگز در بر روی میهمان نمی بست و ساکنانش در حصار و چارچوب دیوار زندانی نبودند.
گدام گر چه به رنگ سیاه بود ولی ساکنانش قلبی به پاکی انسانیت و سپیدی برف داشتند.
در همسایگی گدام گرسنه ایی سر بر بالین نمی گذاشت و غذای ساده ای که در آن پخت می شد سفره ای با سخاوت می گستراند.
و همه گدام نشینان احساس می کردند از یک خانواده اند و در غم و شادی هم شریک بودند در گدام کودکانش شاداب و کم توقع، جوانانش سر حال و قبراق و بیگانه با اعتیاد و اهل کار و تلاش.
مردانش اهل ایمان، مقاوم در برابر مشکلات روزگار، زنان و دخترانش پاک و با نجابت.
و در فصل بهار آنقدر گدام در دشت و دمن بر افراشته می شد که به دشت و صحرا جان و حیات می داد و غلغله ای بر پا می شد از تلاش و کوشش برای بدست آوردن روزی حلال و پاک.
و امروز برای مردمی که از زندگی زندان گونه آپارتمانی خسته و افسرده شده اند، نشستن لحظه ای در گدام به انسان احساس آزادی و رهایی از زندگی بی روح ماشینی می دهد و مسافران نوروزی را با گوشه ایی از فرهنگ ما آشنا می کند تا بدانند این گدام نشینان بودند که در شرایط سخت زندگی اقتصاد مقاومتی که امروز از آن صحبت می کنیم سالهای نه بلکه قرنها پیش در گدام با موفقیت تجربه کرده اند.
اما گرچه زحمت و تلاش عزیزانی که گدام را نماد زندگی گذشته این مردم انتخاب و معرفی می کنند قابل ستایش و تقدیر است ولی آنچه شاید فراموش شده به تصویر کشیدن یک گدام بر اساس آنچه در واقعیت بوده هست، کاش مي توانستيم در حین اینکه گدام را برپا می کردیم، زندگی و دکوراسیون گدام را طبیعی و همانطوریکه بوده طراحی می کردیم تا هم مسافران و هم نسل جدید اطلاعات بیشتری از گذشته داشته باشند.
به هر حال شاید تا چندسال دیگر گدام هم جمع شود و تنها تصویری از آن در ذهن و خاطر مسافرانی بماند که اندکی در گدام نشستند و یا چند عکس یادگاری گرفتند ولی باید بدانیم که گدام نماد مقاومت در برابر مشکلات زندگی، سخاوت و مهمان نوازی، تعاون و همکاری، انسانیت و محبت، تلاش و کوشش، با هم بودن و همدلی و بسیاری از خوبیهایی است که نسل جدید دارد از آن فاصله میگیرد.
و شاید در آینده ای نه چندان دور دیگر حتی گدامی برای برافراشتن در ورودی شهر نداشته باشیم و فقط به تصاویر و نوشته ها در مورد گدام دل خوش کنیم و یا شاید چنان محو زندگی شهری و آپارتمانی شویم که گدام نشینی را نه اینکه مایه فخر و مباهات ندانیم بلکه زندگی در گدام نیاکان مان را مایه خجالت و انکار کنیم.