طبق گزارشهای ستاد بحران کشور، در پی وقوع سیل در کشور، تاکنون بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی ۲۶ استان کشور وارد شده است که بیشترین خسارتها در جنوب کشور مربوط به استان خوزستان، هرمزگان، بوشهر، کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس است.
با این وجود تالاب هامون - جازموریان در سیستان و بلوچستان نیز هر ساله میزبان حمله دسته جات ملخ صحرایی یا دریایی از شبه جزیره عربستان است که با مقابله سازمان حفظ نباتات در سطح ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار هکتار این آفت کنترل میشود.
سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد فائو و کنسولگری ملخ از بهمن ماه سال ۹۷ به دلیل افزایش بارندگیها در ایران و ایجاد شرایط آب و هوایی مساعد برای آفات نسبت به حملههای گسترده ملخ از شبه جزیره عربستان به سمت ایران هشدار دادند تا تدابیر لازم از سوی دستگاههای متولی دیده شود.
تا جایی که از هشتم بهمن ماه سال ۹۷ اولین دسته جات ملخ صحرایی در بندر نخیلو استان هرمزگان گزارش شد و تاکنون این ملخ در ۸۴ مرحله در گروههای بین ۶۰ تا ۳۰۰ تایی به استان جنوبی ایران از جمله هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان، فارس و جزایر قشم و کیش هجوم آورده اند تا جایی که این استانها به طور جدی با این آفت درگیر شده اند.
گفته میشود این هجوم ملخهای صحرایی به ایران در بیش از پنج دهه اخیر بی سابقه بوده است تا جایی که در سال ۱۳۴۰ با حمله ملخها در سطحی بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی مبارزه انجام شده بود.
ملخ صحرایی یا دریایی با نام علمی (شیستو سرکا گریگاریا) در شرق آفریقا و کشورهای سودان، اتیوپی، اریتره در ساحل دریای سرخ عربستان و تا یمن در گروههای بزرگ زندگی میکند که به دلیل جهنده بودن و قدرت پرواز بالا این تنها نوع ملخی است که میتواند در طول شبانه روز بدون وقفه پرواز داشته باشد و با سرعت وزش باد همانند گلایدر با ثابت نگه داشتن بال خود بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر و گاها تا دو هزار کیلومتر آب دریا را طی کند.
بررسیها نشان میدهد، ملخهای صحرایی در دو سوی دریای سرخ و علاوه بر این دومین نسل در برخی سواحل سودان و عربستان در حال ازدیاد است و بهتدریج گروهها و گلههای بزرگتری را شکل میدهند.
فائو گزارش داده است برخی از این گروهها به سمت عربستان حرکت کرده و در ماه مارس تخمگذاری کردهاند، در جنوب غرب آسیا گروههای بزرگ و تعدادی گلهها در سواحل جنوب ایران هستند و پایان مارس آنجا از تخم بیرون آمدهاند و همچنین گروه بزرگی در منطقه الجاسم در جنوب غرب پاکستان در اواسط مارس دیده شده که آنجا تخمگذاری کردهاند. ملخها به محض رسیدن به سواحل جنوبی ایران جفتگیری کرده و به فاصله سه روز برای تخمریزی آماده میشود و به فاصله ۵ تا هشت روز یک کپسول تخم حاوی ۸۰ تا ۱۲۰ تخم را در عمق ۸ تا ۱۰ سانتیمتری خاک قرار میدهد. این تخمها بسته به میزان دما در ۱۰ تا ۵۰ روز تبدیل به پوره میشوند، اما در دمای ۳۲ درجه، تخمها در ۱۲ روز تبدیل شده و پورهها از تخم خارج میشوند که بچه ملخ یا پوره ملخ صحرایی میتواند روزانه بین ۴ تا ۸ کیلومتر مسافت را پشت سر بگذارد.
این نوع ملخ پس از رسیدن به دوره پنجم رشد و تغذیه خود به رنگ قهوهای درمیآید و بدنش دارای چربی فراوانی استاین آفت مخرب در مسیر عبور خود، به دلیل گیاه خوار بودن و تغذیه از سبزینههای مختلف همچون جنگل، مراتع، اراضی باغی، زراعی، علوفه، غلات، سبزی و صیفی را از بین میبرد که میتواند موجب قحطی در مناطق آسیب دیده شود.
بزرگترین گروه ملخهای بالدار مهاجر آسیایی آفریقایی که تاکنون ثبت شده مربوط به سال ۱۸۷۵ در نبراسکا با جمعیت بیش از یک هزارمیلیارد ملخ بالدار بوده است.
برخی کارشناسان براین باورند که با توجه به هشدار سازمان جهانی فائو درخصوص پیش بینی هجوم ملخ ها، علی رغم پیش بینی سیل، دستگاهای متولی میتوانستند آمادگی لازم جهت مقابله با این افت را داشته باشند به نظر میرسد حمله گسترده این آفت نیز همانند بروز سیل ما را غافلگیر کرده است.
هجوم ملخ، یک آفت عمومی است که باید توسط دولت با آن مقابله شود که در همین راستا سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی متولی این موضوع است که تاکنون با بودجه این سازمان و استانهای درگیر طبق آخرین آمار عملیات مبارزه با ملخ صحرایی در سطح بیش از ۳۸ هزار هکتار زمینی و هوایی اجرایی شده است که همچنان نیازمند اعتبارات ملی و استانی است.
حال برای حفظ اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی و تامین امنیت غذایی همچنان عملیات مبارزه و مقابله با کمک دستگاههای زیربط و کشاورزان استانهای درگیر در حال اجرایی شدن است.
چندی پیش «محمدرضا درگاهی» رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در این خصوص گفت: حمله ملخ صحرایی خطرناک است و میتواند امنیت غذایی را با مخاطره مواجه کند.
وی با تاکید بر اینکه مبارزه اولیه با ازدیاد و تولید مثل این ملخ باید در عربستان صورت میگرفت، گفت: این اقدام به درستی انجام نشد.
رئیس سازمان حفظ نباتات میگوید: به دلیل مبارزات صورت گرفته با این آفت، تاکنون آسیب جدی به زمینهای کشاورزی وارد نشده، اما مبارزه باید گسترش پیدا کند که به بیش از ۱۲ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد تا با حمایتهای لازم این آفت تا آخر تیرماه دفع شود.
«سعید معین» مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات کشور هم گفته است: از زمان حمله ملخها تاکنون حدود پنج میلیارد تومان اعتبار برای خرید سم، تجهیزاتی، چون سمپاش، تانکر و کانکس توسط سازمان حفظ نباتات کشور به استانهای مذکور تخصیص داده شده است و حتی از امکانات استانی نیز بهره گرفته ایم.
به گفته وی، در طرح مبارزه و کنترل ملخ صحرایی مبلغ ۱۰ میلیارد تومان توسط ستاد مدیریت بحران وزارت کشور تصویب شده است که اکنون در انتظار تخصیص این اعتبار از سوی هیات دولت هستیم.
وی براین باور است با ورود یک موج ملخ به سواحل جنوبی موج بعدی نیز به فاصله یک هفته تا ۱۰ روز تکرار شده و این موج ورود ملخها تا پایان خردادماه ادامه دارد بنابراین تلاش میشود تا با سمپاشی از تخمریزی این ملخها جلوگیری شود.
به گفته معین، به طور معمول با سمپاشی تا ۹۵ درصد جمعیت این ملخها تلف شده و پنج تا ۱۰ درصد تخمهای باقی میماند که با رصد این حشرات از طریق جی. پی. اس، مابقی ملخها نیز سمپاشی شده و از بین میروند.