تابناک / در زمینه تهیه دارو می‌توانستیم پیش‌بینی‌هایی داشته باشیم و تدابیری از قبل اتخاذ کنیم حتی شواهدی وجود داشت که بعضی از کارخانجات داخلی به فرمولاسیون دارو دست یافته‌اند، اما آن‌طور که باید واکنش نشان ندادند. از سوی دیگر بیمارستان‌ها در تهیه ماسک و لباس و دستکش و سایر ملزومات بهداشتی خیلی کند عمل کردند و گویا آمادگی نداشته‌اند؛ البته افزایش تقاضا در این اتفاقات نقش داشته است.
[شهروند] بیست‌وپنج روز از انتشار خبر اولین مرگ در پی ابتلا به کرونا می‌گذرد و مشکلات نظام سلامت برای مقابله با بحرانی که منجر به مرگ ٥١٤ نفر و ابتلای ١١هزار و ٣٦٤ نفر شده، یک‌به‌یک خودش را نشان می‌دهد. از سومین هفته از شیوع نگران‌کننده ویروس کرونا، بیمارستان‌های برخی از شهرها اعلام تکمیل ظرفیت کردند و خبرهایی که از استان‌های مختلف به گوش می‌رسد، نشان از کمبود دستگاه‌های تنفسی و تخت‌های آی‌سی‌یو دارد؛ از آن طرف کادر درمان که پیش از این به دلیل کمبود نیرو با مشکل مواجه بود، حالا به بحران رسیده است و بسیاری از بیمارستان‌ها در شهرهایی مثل گرگان و رشت فراخوان نیرو داده‌اند. حالا محمد واعظ مهدوی، مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همچنین رئیس انجمن اقتصاد سلامت ایران در گفتوگو با «شهروند» از میزان آمادگی نظام درمان برای مقابله با بحران کرونا می‌گوید. با اینکه او معتقد است نظام سلامت ایران در مقایسه با کشورهای همسایه قوی است اما تأکید می‌کند که در مواجهه با این بحران کند عمل کرد. او قرنطینه‌کردن شهرها را راه‌حل مناسبی برای کاهش شیوع کرونا نمی‌داند و بر این باور است که باید میزان آگاهی مردم را بالاتر برد.
به اعتقاد شما نظام سلامت ایران آمادگی مقابله با بحران‌هایی مثل شیوع کرونا را دارد؟
نظام سلامت ایران یکی از کارآمدترین ساختارهای بهداشت و درمان در کشورهای منطقه است که سازوکارهای بسیار پیشرفته‌ای در مبارزه با بیماری‌های واگیر دارد. اداره مالاریا، سیل و وبا در این ساختار تجربه‌های خوبی دارند؛ به‌ویژه در شناسایی منشأ بیماری‌ها. به نحوی که با شناسایی منشأ بیماری، تمام ارتباطات آنالیز و نقشه جغرافیایی بیماری استخراج می‌شود؛ نقشه‌هایی که تا امروز کمک کرده گام‌های موثری در کنترل بیماری‌های عفونی برداشته شود. این شبکه در ریشه‌کنی فلج اطفال، سیاه‌سرفه، کزاز و بسیاری از بیماری‌ها کارآمد عمل کرده است. البته کرونا بیماری جدیدی است و عمر اطلاعات بشر در این زمینه به چند ماه هم نمی‌رسد و بسیاری از یافته‌ها در همین یک ماه تغییراتی داشته است؛ مثل توصیه‌هایی که در مورد مصرف ویتامین‌ها می‌شود و به‌تدریج در مورد همین توصیه‌ها تردیدهایی ایجاد شده است. به طور کلی با توجه به ساختار ژنتیکی این ویروس که دی‌ان‌ای میزبان را مورد حمله قرار می‌دهد، اطلاعات کاملی وجود ندارد.
حالا با این توضیحات روند مقابله با شیوع کرونا در ایران به چه شکل است؟
میزان مرگ‌ومیر در روزهای آغاز شناسایی این ویروس در ایران تقریبا ١٠درصد بود؛ یعنی نسبت فوت‌شده‌ها به تعداد افراد شناسایی‌شده. اما این ریسک روز به روز کمتر شد؛ به طوری که روز جمعه شانزدهم اسفند این ریسک به ٦/٢درصد رسید و روز شنبه به دو و نیم‌درصد و امروز به دو و چهار دهم‌درصد کاهش پیدا کرد؛ یعنی ما داریم به یافته‌های جهانی نزدیک می‌شویم و نشان می‌دهد که اطلاع مردم برای مراجعه و آمادگی سیستم برای تشخیص بالا رفته است. با این حال نمی‌توان چشم‌ها را بر برخی واقعیت‌ها بست. ما در زمینه تهیه دارو می‌توانستیم پیش‌بینی‌هایی داشته باشیم و تدابیری از قبل اتخاذ کنیم حتی شواهدی وجود داشت که بعضی از کارخانجات داخلی به فرمولاسیون دارو دست یافته‌اند، اما آن‌طور که باید واکنش نشان ندادند. از سوی دیگر بیمارستان‌ها در تهیه ماسک و لباس و دستکش و سایر ملزومات بهداشتی خیلی کند عمل کردند و گویا آمادگی نداشته‌اند؛ البته افزایش تقاضا در این اتفاقات نقش داشته است. اگر بسیج عمومی به وسیله شرکت‌ها و حتی صنف‌ها به وجود می‌آمد و تقسیم کاری انجام می‌شد و بخشی از این وظایف سپرده می‌شد، بی‌شک بهتر از شکل فعلی که هیأت امنا در وزارت بهداشت همه این مسئولیت‌ها را به عهده گرفته است، عمل می‌شد.
همه اینها در حالی است که از قبل ورود این ویروس به ایران پیش‌بینی شده بود.
بله، تجربه ما در سایر بحران‌ها هم این را نشان می‌دهد که ما در مواجهه با بحران در ابتدا خیلی قوی عمل نمی‌کنیم اما پس از آن با مشارکت اجتماعی سیستم کارآمدتر می‌شود. در مورد کرونا هم به نظر می‌رسد چنین روندی اتفاق افتاده است.
به اعتقاد شما تجهیزات بیمارستانی ما ظرفیت پاسخگویی به چنین بحرانی را دارد؟ با توجه به اینکه از هفته گذشته به‌طور مرتب صحبت از راه‌اندازی بیمارستان صحرایی در شهرهای کانون کرونا می‌شود.
نکته اساسی این است که اولویت نباید به درمان اختصاص پیدا کند. سیستم بهداشت و درمان نباید منتظر بیمارشدن شهروندان باشد که بعد تخت و امکانات پزشکی فراهم کند. این اقدام نه‌تنها در ایران که در هیچ کشوری جواب نمی‌دهد. ما باید کاری کنیم که مردم بیمار نشوند. آگاهی‌بخشی و در اختیار قراردادن الزامات بهداشتی نقش موثری در این زمینه دارند. اولویت بودجه هم باید بهداشت و پیشگیری باشد. مردم کارکرد نظام سلامت را در بخش درمان می‌بینند و متأسفانه اولویت بهداشت کمرنگ شده، این نگاه باید اصلاح شود، حتی در تخصیص بودجه باید اولویت بهداشت و پیشگیری باشد.
به اعتقاد شما در این شرایط قرنطینه‌کردن شهرها به‌ویژه مکان‌هایی که تبدیل به کانون بحران شده است، چقدر می‌تواند به پیشگیری از گسترش بیماری کمک کند؟
به نظر می‌آید قرنطینه‌کردن عملی نیست؛ به‌عنوان مثال در روزهای اخیر استانداری‌ها برای جلوگیری از شیوع ویروس بعضی از ورودی‌ها را محدود کردند اما متأسفانه با مقاومت بعضی از شهروندان روبه‌رو شدیم. با این حال باز هم آگاهی‌دادن به مردم تأثیر بیشتری دارد به نحوی که حتی گوینده‌های صداوسیما هم از ماسک و دستکش استفاده کنند؛ این به معنی آلوده‌بودن محیط کارشان نیست، بلکه غیرمستقیم به بینندگان القا می‌کنند که باید در همه مکان‌ها از ماسک و دستکش استفاده کنند. حتی کارشناسان بهداشت جهانی که وارد ایران شده بودند با ماسک و دستکش مصاحبه می‌کردند تا بر اهمیت موضوع تأکید کنند. کاهش سهمیه بنزین و ایجاد محدودیت‌های اجتماعی هم می‌تواند در شرایط فعلی کمک‌کننده باشد.