بر اساس شاخص‌های جهانی استان قم با سرانه 650 مترمکعب آب در وضعیت کمبود منابع قرار دارد و این مسأله مسئولان استان را بر آن داشته تا به فکر جایگزین کردن پساب به عنوان یک منبع آبی غیرمتعارف باشند.
به گزارش تابناک قم، یکی از بزرگ‌ترین معضلاتی که آینده زیست در شهر قم را تهدید می‌کند، ریزگردها هستند. مدتی است این مهمان‌های ناخوانده نه فقط مشکلاتی برای سلامتی شهروندان به وجود آورده‌اند، حال و هوای شهر ما را نیز تیره و تار کرده‌اند. این در حالی است که کارشناسان نهادهای مختلف هنوز منشأ مشخصی برای آن تعیین نکرده‌اند. برخی آن را داخلی و برخی خارجی دانسته‌اند؛ اما آنچه مشخص است بحران آب و به تبع آن خشک شدن تالاب‌های استان به خصوص دشت مسیله و فعالیت‌های انسانی بدون ضابطه سبب بروز این مشکل شده است.
استان قم در بخش کویر مرکزی و در انتهای حوزه آبریز با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. رودخانه اصلی استان قمرود و قره‌چای است که پس از ساخت 2 سد ساوه و 15 خرداد ورودی آب به استان از طریق این 2 رودخانه کاهش 90 درصدی داشته است. این کاهش رواناب اکنون تأثیرش از طریق این مشکل تازه یعنی ریزگردها خودنمایی می‌کند. به ویژه در فصل‌های بهار و پاییز و وزش بادهای شرقی - غربی این چالش نمود بیشتری دارد.
کمبود منابع آبی
بر اساس شاخص‌های جهانی استان قم با سرانه 650 مترمکعب آب در وضعیت کمبود منابع قرار دارد و این مسأله مسئولان استان را بر آن داشته تا به فکر جایگزین کردن پساب به عنوان یک منبع آبی غیرمتعارف باشند.
جمعیت استان در افق 1400 حدود یک میلیون و 368 هزار نفر پیش‌بینی شده است. از طرفی رشد مصرف آب با توجه به کلانشهر بودن قم و افزایش استانداردهای زندگی و بهداشت عمومی و سایر مؤلفه‌های تأثیرگذار با ملاحظه جمیع جنبه‌ها حداقل به میزان 3 درصد پیش‌بینی می‌شود؛ بنابراین آب مورد نیاز بخش شرب و بهداشت عمومی در سطح استان قم در افق 1400 حدود 150میلیون مترمکعب در سال پیش‌بینی می‌شود؛ بنابراین به دلیل رشد جمعیت و افزایش بیش از حد و تصاعدی شهرنشینی در شهر قم، فاضلاب‌های شهری از یک طرف به عنوان یکی از عوامل آلودگی و بروز مشکلات کیفیت منابع آب تبدیل شده است و از سوی دیگر می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب، بخش عمده‌ای از مشکلات تأمین آب محیط زیست، کشاورزی و صنعت و همچنین آلودگی منابع آب را پس از جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌های شهر برطرف کرد.
بر اساس مفاد ماده 24 قانون توزیع عادلانه آب، آب‌های حاصل از فاضلاب یکی از منابع آبی هستند که مسئولیت مدیریت و صدور مجوز بهره‌برداری از آن‌ها همچون سایر منابع آبی کشور به نیابت از دولت جمهوری اسلامی به وزارت نیرو محول شده است؛ اما مطابق اصل پنجاهم قانون اساسی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی شده و فعالیت هایی که آلودگی و تخریب محیط زیست را در پی داشته باشد، ممنوع است؛ بنابراین اگر تخلیه فاضلاب و پساب ها به محیط به عنوان یک منبع آلاینده فرض شود، برنامه‌ریزی بهره‌برداری از آن‌ها یکی از موضوع ها ی مرتبط با اصل پنجاهم قانون اساسی به شمار می آید.
صرفه‌جویی و دوام منابع آبی
در شرایط فعلی در حدود 21/2 میلیون مترمکعب در سال از فاضلاب شهر قم در تصفیه‌خانه‌های فوری - اضطراری و تصفیه‌خانه جامع شهر قم تصفیه می‌شود. در افق طرح ایجاد 6 مدول برای تصفیه‌خانه جامع فاضلاب شهر قم پیش‌بینی شده است که جمعیتی بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر را زیر پوشش خود قرار می‌دهد؛ یعنی معادل میزان فاضلاب تولیدی حدود 108 میلیون مترمکعب در سال. از آنجا که پساب یکی از منابع مهم در مدیریت منابع آبی محسوب می‌شود، نگاهی به نحوه مصرف پساب در استان قم می‌تواند نکته‌های مهمی را گوشزد کند.
استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌های شهر قم به عنوان یک منبع دائمی آب در کشاورزی و فضای سبز علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای آبی این بخش، سبب صرفه‌جویی و دوام منابع آبی موجود نیز می‌شود. علاوه بر این وجود عناصر غذایی گیاهی در پساب تصفیه‌خانه ها ، مصرف کودهای شیمیایی و بالطبع آثار زیست محیطی استفاده از آن‌ها را کاهش می‌دهد. به کارگیری پساب در کشاورزی اگرچه با فواید زیادی توأم است، چنانچه این امر بدون برنامه‌ریزی دقیق و اعمال مدیریت و نظارت صحیح بر خروجی این تصفیه‌خانه‌ها انجام پذیرد می‌تواند اثرهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی حاد و متعددی را در پی داشته باشد که از آن جمله می‌توان به نبود پذیرش ازسوی مردم، نبود بازار مناسب برای عرضه محصولات تولیدی، شوری خاک به خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تجمع عناصر سنگین و سایر عناصر سمی در خاک و گیاهان، آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی و از همه مهم‌تر شیوع بیماری ها ی مختلف، می‌شود.
به نظر می‌رسد عجول بودن در تخصیص پساب و نبود کارشناسی درست برای تصمیم‌گیری در این زمینه می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای آینده شهر قم به بار آورد. خسارت‌هایی که از امروز باید برای پیشگیری آن‌ها تلاش کرد.
منبع: همشهری
