شوراي پنجم شهر اهواز چند روزي است كه فعاليت رسمي خود را آغاز كرده و اين روزها در گير و دار انتخاب شهردار است؛ موضوع مهمي كه نه تنها از منظر بهبود وضعيت شهر اهواز اهميت دارد، بلكه بر عملكرد چهار سال آينده شورا و همچنين ديدگاه شهروندان به شورا، تاثيرگذار است.
در لغتنامه دهخدا اينگونه آمده که "شور" مصدر "شار" و به معنی مشورت، کنکاش و رایزدن است؛ همچنین شورا به معنی هیاتی است که صلاحیت شور و گرفتن تصمیم در امر یا اموری را دارا باشد. در دین مبین اسلام هم بر مساله مشورت بسیار تاکید شده است؛ زمانی که انسان برای حل یک مشکل از عقل خود کمک میگیرد، ممکن است به راهحلهایی محدود دست یابد، این در حالی است که مشورت گرفتن و استفاده از عقل و خرد جمعی میتواند کارسازتر باشد و قطعا نتیجهای که حاصل میشود هم مفیدتر خواهد بود.
با توجه به اهمیت موضوع مشورت در زندگی جمعی انسان و همچنین با توجه به اصل حاکمیت مردم که در اصل 56 قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته است، شوراها از ارکان تصمیمگیری و اداره امور کشور معرفی شده است؛ اعضای شوراها منتخب مردم هستند و در نتیجه میتوانند مشکلات و مسائلی را که عموم مردم یک منطقه با آن مواجه هستند، بهتر درک کرده و حل کنند؛ پیشبرد سریع برنامهها و سرعت بخشیدن به جریان امور، واگذاری کار مردم به خود آنها، احترام به شخصیت مردم و استفاده از افکار آنها، آگاهسازی مردم از امور، کاستن فشار از دولت و بالا بردن توان آن و نظارت بر موسسات و سازمانهای دولتی در حدود اختیارات قانونی شوراها از مهمترین اهداف تشکیل شوراها است که در اصل یکصدم قانون اساسی هم بر آنها تاکید شده است.
در قرآن کریم و در آیه 38 سوره شوری آمده است: "امرهم شوری بینهم"؛ و در جایی دیگر تاکید شده که مشورتخواهی منش پیامبر اسلام (ص) بوده است.
در قانون جمهوری اسلامی برای نهاد شورا، به عنوان نهادی که به واگذاری امور محلی به خود مردم کمک میکند، جایگاهی ویژه در نظر گرفته شده و قانونگذار با تشکیل شورا و پیشبینی جایگاهی ویژه برای این نهاد در تلاش برای جلب مشارکت مردم در سرنوشت خویش بوده است؛ در سال 77 اولین دوره انتخابات شوراها در کشور برگزار شد و فعالیت نخستین دوره شوراها در کشور به صورت رسمی در تاریخ 9 اردیبهشتماه سال 78 آغاز شد.
انتقال تدریجی مدیریت امور و مسائل محلی و منطقهای از دولت به مردم با هدف جلب مشارکت مردم در حوزههای اجتماعی، عمرانی، بهداشتی، آموزشی، اقتصادی، رفاهی و دیگر امور، از مهمترین اهداف طولانیمدت تشکیل شوراها است.
داستان شورای شهر در اهواز داستانی پر فراز و نشیب است و در دورههاي گذشته، کمک ها و تلاش ها و مشکلات و مصائب این نهاد مردمی در کنار هم بوده است. اگر از عملکرد شورای اهواز در دورههای اول و دوم به دلیل گذر زمان بگذریم، در خصوص شورای سوم باید گفت که در این دوره علی رغم همه تلاش هایی که برای شهر اهواز انجام شد، شاهد وقایع نامناسبی هم بودیم که اوج آن در انحلال این نهاد مردمی نمود کرد.
شورای اسلامی شهر اهواز در دوره سوم با 9 عضو به نامهای سیدحمید حسنزاده، رمضان منجزی، داریوش ممبینی، آرزو بابادی، قاسم حمادی، اسکندر زنگنه، غلامرضا سبزعلی، سیدمهدی آلبوشوکه و حجتالاسلام و المسلمین سیدرضا فلاحیمقدم تشکیل شد؛ این شورا پس از انتخاب و استیضاح 2 شهردار، سرانجام شهردار سوم یعنی محمدرضا شمسایی را برای مدیریت شهری اهواز انتخاب کرد، ولی پس از گذشت حدود یک سال، اعضای شورا به این نتیجه رسیدند که این شهردار هم مناسب شهر اهواز نیست و لازم است استیضاح شود.
مشکلات شورا با شهردار اهواز از زمستان سال 88 اوج گرفت و برخی اعضا، ازجمله رییس شورا در جلسات علنی بارها عملکرد شهرداری و شخص شهردار را مورد انتقاد قرار دادند؛ نداشتن تعامل با شورای شهر و عملکرد نادرست شهرداری، از جمله مواردی بود که معمولا اعضای شورا به آن اشاره میکردند و البته تعدادی از اعضای شورا و شهروندان نیز با این نظرات مخالف بودند و اعتقاد داشتند که فعالیتهایی که در شهر اهواز انجام میشود، قابل قبول است.
به هر صورت شهردار وقت اهواز از سوی شوراییان برکنار شد و پس از آنکه اعضای شورای سوم در خصوص شهردار بعدی اهواز به نتیجه واحدی نرسیدند و شهر اهواز برای بیش از یک سال با سرپرست اداره می شد، سرانجام رای انحلال شورای سوم اهواز صادر شد.
پس از انحلال شورای سوم، منصور کتانباف به پیشنهاد استاندار وقت خوزستان و تایید وزارت کشور شهردار اهواز شد. در دوره مدیریت کتانباف در اهواز شورایی وجود نداشت؛ در این دوره فعالیت های بسیاری در شهر اهواز انجام شد که بسياري معتقدند نبود شورای شهر، عامل موفقیتهای کتانباف بوده است و در مقابل برخیها نیز این نظر را قبول ندارند و شورا را بازوی توانمندی برای همراهی شهردار میدانند.
همزمان با انتخابات ریاست جمهوری در سال 1392، انتخابات چهارمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز در کشور برگزار شد و 21 عضو شورای چهارم اهواز مشخص شدند. شورای چهارم که نسبت به شورای سوم پرجمعیتتر بود، در همان روزهای ابتدایی آغاز به کار خود، تعویض شهردار را در دستور کار خود قرار داد و از میان گزینههایی که مطرح میشد، سرانجام سیدخلف موسوی شهردار اهواز شد.
زيبا صالحپور، هدايت ممبيني، قربانعلي سعادتنيا، اسكندر زنگنه، سيد مهدي آلبوشوكه، جانعلي خورشيدي، كاظم سواري، حسين حيدري، احمد باورساد، حجت مظفري، آذر زمانپور، عاشور سواريپور، رامي علاسوند، علي ناصري، غلامرضا سبزعلي، ابتسام الباجي، مريم ابريشمكار، هوشنگ شيرمردي، جمشيد سلحشور، سيد محمد جواد رضوي و ناجيسواري اعضای شورای شهر اهواز در دوره چهارم بودند. در این دوره هم تعداد اعضای شورا افزایش یافته و هم طیف جمعیتی متنوعی از نظر قومیتی و همچنین تحصیلات و سوابق کاری بر کرسیهای شورای اهواز نشستند.
فرماندار اهواز نیز تغییر کرد و اسماعیل ارزانی در مراسم معارفه، خود را عضو بیست و دوم شورای شهر اهواز دانست و معتقد بود که میتوان با همدلی و هماهنگی و به دور از خشونت و "بدون شمشیر" کار را پیش برد.
شوراي چهارم تا پايان با سيدخلف موسوي كنار آمد و فعاليتهاي موثري هم در شهر انجام شد كه از آن جمله ميتوان به تعريض پل سوم و همچنين ايجاد زيرگذر و روگذر در اهواز اشاره كرد و شوراي چهارم نيز به نظر ميرسد هرطور كه هست، با شهردارش كنار آمده است؛ با اين وجود برخي معتقدند شوراي چهارم به وظايف نظارتي خود، آنوگونه كه شايسته است، عمل نكرد و انتظار بيشتري از آن ميرفت؛ ولي هرچه كه بود، مشكلات شوراي سوم را نداشت و حداقل چراغ شورا، روشن ماند.
در روزهاي پاياني كار شوراي چهارم، فيلمي در فضاي مجازي منتشر شد كه در آن فيلم تعدادي از اعضاي شورا را در حال نزاع با يكديگر ميديديدم و در فاصله كوتاهي شاهد انتشار وسيع آن بوديم. انتشار اين تصاوير، بار ديگر مردم شهر اهواز را با ترديد مواجه كرد و تعريف و تمجيد از شوراهاي شهرهاي ديگر، باز هم به اصليترين موضوع بحث اهوازيها تبديل شد.
هرچه كه بود، انتخابات برگزار شد؛ اسامي منتخبان شوراي شهر در همه شهرهاي كشور معرفي شدند، ولي خبري از اعلام نتايج شوراي شهر اهواز نبود. روزها گذشت و حواشي متعددي ايجاد شد تا بالاخره اسامي نهايي 13 عضو شوراي اهواز نيز اعلام شد. در همان روزهاي ابتدايي پس از اعلام اسامي بود كه منتخبان شوراي پنجم با حضور در خبرگزاري ايسنا خوزستان، از بيمها و اميدهايشان گفتند. مساله مهمي كه شوراي پنجم با آن مواجه است، تلاش براي بازگرداندن اعتماد شهروندان به شوراي شهر و عملكرد شورايي است و منتخبان نيز در آن نشست تاكيد كردند كه تنها راه بازگرداندن اعتماد مردم، عملكرد منطقي شورا است. همچنين انتخاب يك شهردار كارآمد، هدف مشترك اعضاي حاضر در نشست بود.
انتخاب شهردار، نخستين و مهمترين اقدام شوراي پنجم است و اين روزها گزينههاي متعددي براي تصدي اين مسئوليت مطرح هستند. از همان روزهاي ابتدايي پس از اعلام نتايج، گزينههاي متعددي مطرح شدند و پاي محمدباقر قاليباف نيز به ميان آمد. ولي اصليترين گزينهاي كه پس از برگزاري مراسم تحليف شوراييان مطرح شد، مهدي جمالينژاد، شهردار وقت اصفهان بود كه در خرداد 1394 با 19 راي موافق و 2 راي ممتنع، از سوي شوراي شهر اصفهان منصوب شده بود. با روي كار آمدن شوراي پنجم شهر اصفهان نيز جمالينژاد يكي از هشت كانديداي مورد نظر شورا بود، ولي انصراف داد.
جمالينژاد به اهواز آمد و بازديدي از مناطق مختلف شهر نيز داشت و برخي اعضاي شورا نيز در اين بازديد وي را همراهي ميكردند. در كنار نام وي، از سيدكريم حسيني (معاون اسبق استانداري خوزستان)، عليرضا عاليپور (سرپرست شهرداري منطقه 2 اهواز)، سيدعلي بحرينيمقدم (معاون اقتصادي استانداري خوزستان)، محمد صفري (معاون فني و عمراني شهرداري اهواز)، محمودرضا شيرازي (شهردار اسبق آبادان)، محمدعلي دواييفر (شهردار اسبق دزفول) و محسن وطنخواه (معاون اسبق حمل و نقل و ترافيك شهرداري اهواز) و همچنین منصور کتانباف (شهردار سابق اهواز و شهردار یکی از مناطق تهران) نيز به عنوان گزينههاي شهرداري اهواز مطرح شدند.
در اين ميان، اخباري كه از شورا منتشر ميشد نشان ميداد كه مذاكرات با جمالينژاد به خوبي پيش ميرود و حتي گفته شد كه وي به همراه خانواده به اهواز آمده است. شنبه هفتهاي كه گذشت، بنا بود جلسه انتخاب شهردار برگزار شود، ولي نشست لغو شد و در فاصله اندكي، خبر انتصاب جمالينژاد به عنوان شهردار يزد منتشر شد!
شايعه و واقعيت، در كنار هم منتشر شد، تا اينكه فلسفي، رييس شورا، به سرعت نشستي خبري ترتيب داد و گفت: آقای جمالینژاد گفته بود اگر قرار باشد که سکاندار شهرداری اهواز شوم باید اكثر اعضای شورای شهر یعنی حداکثر 10 یا 11 عضو به این جمعبندی درباره انتخاب من به عنوان شهردار اهواز رسیده باشند و مایل هستم در چنین فضایی کار کنم. در نشستها، جلسات و رایزنیهایی که شورا برگزار کرد، در مورد انتخاب آقای جمالی نژاد به عنوان شهردار اهواز، یک جمعبندی حداقلی در میان هفت نفر از اعضا ایجاد شد و حتی این رقم به هشت نفر نیز رسید و هیچ مشکل خاصی در این زمینه وجود نداشت. هر گزینه دیگری با رای هفت یا هشت عضو شورا، میتواند شهردار شود. همزمان با این مسائل، شورای شهر یزد که خواهان آقای جمالی نژاد بود، نیز لحظه به لحظه مسائل اینجا را دنبال میکرد. در آخرین تماس من با آقای جمالینژاد انتخاب وی به عنوان شهردار یزد تایید شد.
هرچه كه بود، جمالينژاد شهردار يزد شد و حالا صحبت از گزينههاي بومي است؛ ولي ظاهرا اعضاي شورا هنوز هم به جمعبندي نرسيدهاند كه جلسه امروز شورا نيز به دليل غيبت 5 عضو، تشكيل نشد. لحظاتي پيش نيز سيدكريم حسيني، يكي از گزينههاي بومي تصدي شهرداري، انصراف خود را اعلام كرد و در گفتوگو با ايسنا، علت اصلی انصراف خود را عدم به نتیجه رسیدن شورا و بنبست ایجاد شده دانست و افزود: قطعا در تصمیم من هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد.
حال بايد منتظر ماند و ديد كه آيا شوراييان تا فردا به نتيجه ميرسند يا خير. ولي نكتهاي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه بايد مراقب اعتماد مردم شهر به شورا باشيم. شوراي شهر، جاي كار سياسي نيست، بلكه جايگاهي نظارتي دارد. شرايط اين روزهاي شهر اهواز هم شرايط قابل قبولي نيست و بسياري از پروژههاي شهري، بلاتكليف مانده و وضعيت خدمات شهري نيز مورد پسند مردم شهر نيست. بيم آن ميرود كه شوراي پنجم نيز در مسيري اشتباه پاي گذارد كه نتيجه آن، تنها از دست رفتن موقعيتهاي توسعه شهرمان باشد. مردم شهر، منتظر عملكرد معقول شورا و شهرداري هستند و اگر اينبار نيز شوراييان به اختلافات دامن بزنند، به نظر ميرسد مردم ديگر به شورا اعتماد نكنند.
نكته ديگر اينكه قطعا اگر شهردار بومي باشد، مشكلات و معضلات را بهتر لمس ميكند، ولي بومي بودن، اصل نخست نيست، بلكه شهردار شهري آشفته مثل اهواز، بايد كارآمد باشد و حال اگر آن فرد كارآمد بومي هم بود، بهتر.
مردم شهر، منتظرند كه هرچه زودتر شهرداري كاربلد براي شهرشان انتخاب شود؛ چشم روي هم بگذاريم، سال به پايان ميرسد و فرصت كار، اندك است.
یادداشت از: محمدامین صالحینژاد، ایسنای خوزستان